Menisküs Tamiri
MENİSKÜS NEDİR?
Diz eklemi oluşturan 3 kemikten bulunmaktadır. Uyluk (femur), bacak (tibia) kemiği ve önde diz kapağı (patella) kemiğidir. Eklem yüzleri birbirlerine çok uygun olmadığı için diz eklemi; eklem bağları(ligamentler) ve kıkırdak yapıdaki menisküslerle güçlendirilmiştir.
Her dizde iç ve dış olmak üzere iki adet menisküs bulunmaktadır. “C” şeklindeki menisküsler kompresyona direnç gösterecek biçimde yoğun sıkı örgü şeklinde kolajen lifleri bulunan elastikiyeti olan yapılardır. Diz yastıkları ve eklemi arasında amortisör görevini gören menisküsler; yükün daha geniş bir alana dağılmasını ve eklem kıkırdaklarının yüksek basınçtan korunmasını sağlar.
MENİSKÜS YIRTIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Diz ağrısı. Menisküs yırtığının yaşanmasından hemen sonra ağrı çok şiddetli olmayabilir. Hatta spor yapan kişiler ilk başlarda ilgilendikleri spora devam edebilir. Ancak dizde oluşan mekanik bozukluğa bağlı eklem sıvısında artış ve şişlik yaşandığı zaman ağrılar şiddetlenmeye başlamaktadır.
Diz içerisinden gelen sesler
Şişme ve sertlik.
Dizde kilitlenme veya bir noktada takılma.
Hareket kısıtlığı (Dizi tam bükememek)
MENİSKÜS YARALANMALARININ NEDENLERİ NELERDİR?
Menisküs yırtıkları görülme sıklığına göre göre travmatik, zamanla bozulma sonucu veya doğuştan ortaya çıkan sorunlar sonucu oluşmaktadır. Toplumun her kesiminde ve her zaman menisküs yırtıkları oluşabilmektedir.
Menisküs yırtılmaları; ani durma, dönme, dizi zorla bükme veya döndürmeye neden olan aktivitelerde yaralanabilir.
Diz çökmek, çömelmek veya ağır bir şeyi kaldırmak menisküs yırtıklarına neden olabilir.
Futbol, basketbol gibi ikili temas gerektiren sporlar hatta voleybol, tenis gibi ani manevraların yer aldığı sporlarda menisküs yaralanmaları sıklıkla yaşanabilir.
Menisküs yaralanmaları her yaşta görülebilmektedir. Genç insanlarda menisküs dokusu sağlam olduğundan ciddi travmalar sonucu yırtılırlar ancak yaşın ilerlemesiyle birlikte dizdeki dejeneratif değişiklikler menisküs yırtıklarına yol açabilir. Sandalyeden kalkarken basit bir bükülme bile menisküs yırtıklarına zemin hazırlayabilir. 65 yaş ve üstündeki kişilerin% 40’ından fazlasında gözlenir.
Menisküsün dayanıklılık sınırını aşan yüklenmeler sonucu yırtılması daha çok genç yaşlarda görülmektedir. Travmatik yırtıklar genellikle 10-40 yaş arası görülürken, dejeneratif yani zamanla yaşanan bozulmalar sonucu yaşanan menisküs yırtıkları daha çok 40 yaşından sonra görülmektedir.
Menisküs nasıl teşhis edilir?
Menisküs yırtıklarının teşhisinde doktor muayenesi önemli yer tutmaktadır. Ortopedi ve Travmatoloji doktoru muayenesinde menisküsün oturduğu eklem hattı boyunca hassasiyet olup olmadığını kontrol eder. Genç hastalarda genellikle dizde burkulma veya dönme sonucu yaşanan ağrı ve kilitlenme hikayesi yaşanmaktadır. Orta ve ileri yaşlarda ise menisküsün yıpranmasına bağlı yaşanan dejeneratif yırtıklar çömelme, eğilme gibi basit hareketlerden sonra kilitlenme, takılma hissi ile ortaya çıkabilmektedir. Doktor ağrı bölgesi, hareketle ilişkisi ve şiddetini muayene sırasında değerlendirir.
Doktorunuz muayene sırasında McMurray, Apley, Steinman gibi testleri uygulayacaktır. Dizi bükerek, düzelterek ve döndürerek menisküs varlığını, şiddetini değerlendirecektir.
Menisküs teşhisinde görüntüleme yöntemleri
Dizde yaşanan farklı sorunlar benzer belirtileri neden olabileceği için görüntüle yöntemleri ile teşhis doğrulanabilmektedir.
Manyetik Rezonans (MR): Dizdeki sert ve yumuşak dokuların ayrıntılı olarak görüntülenmesi için kullanılan MR menisküs teşhisinde en iyi görüntüleme yöntemidir.
Röntgen: Kıkırdak yapılı menisküs röntgen ile görüntülenememektedir. Ancak osteoartrit gibi dizde benzer sorunlara yol açan rahatsızlıkları elemek için röntgen görüntülemesi faydalı olabilmektedir.
Artroskopi: Bazı durumlarda, dizin içini incelemek için artroskop olarak bilinen bir alet kullanabilir. Hafif ve küçük bir kamera da içeren artroskop dize küçük bir kesi ile yerleştirilir ve dizin içi büyütülmüş olarak ekrana yansıtır. Ancak tanı amaçlı kullanımı görüntüleme yöntemlerindeki gelişim nedeni ile ortadan kalkmıştır.
MENİSKÜS TEDAVİSİ
Menisküs yırtıklarının tedavisinde daha önceden menisküsün tamamının çıkartıldığı total menisektomi ameliyatları yapılmaktaydı. Bu yöntemin uygulandığı hastalarda 10-15 yıl içinde kıkırdak yüzeyde harabiyet geliştiği bilimsel olarak kanıtlandı ve menisküsün dizi koruyucu özelliği anlaşıldı.
Tedaviye karar vermeden önce;
Hastanın yaşı
Fiziksel aktivite durumu
Hastanın işi ve sosyal yaşamdan beklentileri
Menisküs yırtığının yapısı
Menisküs yırtığının tipi ve uzunluğu
Menisküs yırtığının lokalizasyonu yani yeri
Menisküs yırtığının yanında farklı yaralanmaların varlığına bakılarak tedavi yöntemi belirlenir.
Menisküs Yırtıklarının Ameliyatsız Tedavileri
Menisküs yırtığının bulunduğu bölge kırmızı ise yani yırtık kanlanmanın olduğu bir bölgedeyse kendi kendine iyileşme ihtimali bulunmaktadır. Bu bölgedeki menisküs yırtıklarının iyileşmesini hızlandırmak için cerrahi dışı yöntemlerden destek alınabilir.
Dinlenme: Diz ağrısını şiddetlendiren, özellikle dizi bükmeye veya döndürmeye neden olan aktivitelerden uzak durulmalıdır. Ağrının çok şiddetli olduğu durumlarda yürüyüşlerden bile uzak durmak veya koltuk değneği kullanarak dize binen yük hafifletilebilir.
Buz tedavisi: Buz tedavisi diz ağrısı ve şişliğini azaltabilir. Günde birkaç kez, bir seferde 20-25 dakika boyunca dize bu terapisi uygulanabilir. Buzun doğrudan cilde temas etmemesine dikkat edilmelidir.
Bandaj: Dizin uygun bir bandaj ile sarılması ağrı ve şişlik için olumlu sonuçlar verebilmektedir.
Yükseklik:Dinlenme esnasında şişliği azaltmak için bacağın altına yastık koyularak kalp seviyesinin üzerine kaldırmak olumlu sonuçlar vermektedir.
İlaç veya diz içine yapılan enjeksiyonlar (hyaluronik asit) tedavisi: Steroid olmayan aspirin gibi anti-enflamatuar ilaçlar ağrıyı ve şişliği azaltabilir. Bunun yanında bilimsel olarak etkinlikleri hala kanıtlanmamış olsa da destekleyici vitamin gibi kullanılan ilaçlar da tedavide kullanılabilmektedir. Bu tür ilaçların “plasebo etkisi” olduğu inkar edilemeyen bir gerçektir. İlaçların iyileştirici bir etkisi bulunmasa da hastaların büyük kısmında ağrılarının azaldığı ya da kaybolduğu, yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır. Köpek balığı kıkırdağı, hyaluronik asit, kondroitin sülfat preparatları gibi ürünler tıbbi olarak yararı kanıtlanamasa da yakınmaların sıklık ve şiddetini azaltmaktadır. Bu etkinin açıklanmasında placebo etkisi adını verdiğimiz psikolojik olarak hastanın verilen tedaviye inanıp iyileşeceğini düşünmesinin de etkisi vardır.
Fizik tedavi:Germe ve güçlendirme egzersizleri dizdeki stresi azaltabilir. Bu tür hareketler için bir fizyoterapistten yardım almak gerekebilir.
PRP ve kök hücre: PRP ve kök hücre gibi isimlerle uygulanan tedavilerin günümüzde kanıta dayalı tıp verileri göz önüne alındığında etkinliği saptanmamıştır.
Bu tedaviler her zaman yeterli olmayabilir. Menisküs yırtığı büyük, dengesiz veya kilitlenme semptomlarına neden oluyorsa cerrahi tedavi gerekebilir.
Menisküs Yırtıklarının Cerrahi Tedavisi
Ameliyatsız tedaviler sonucu dizdeki ağrı, kilitlenme gibi şikayetler günlük hayatı engellemeye devam ediyorsa cerrahi tedavi gündeme gelmektedir.
Cerrahi tedavilerde;
Menisküsün bütünü çıkarılmasını içeren total menisektomi. Total menisektomi ameliyatında zarar görmüş menisküs dokusunun çıkarılması, kısa vadede iyi sonuçlar verir ancak uzun vadede artrit gelişmesine yol açar.
Yalnız yırtık parçanın çıkarılmasını içeren parsiyel menisektomi
Menisküs tamirleri. Bazı menisküs yırtıklarında yırtık parçaları birbirine dikilerek onarılabilir. Menisküs tamiri yırtığın tipi ve menisküsün genel durumuna bağlıdır.
Menisküs onarımının iyi sonuçları vardır, ancak menisektomiden daha uzun bir iyileşme süresi vardır ve menisküs tamiri uygun hastalarla sınırlıdır. Aktif bir hayat süren menisküs dokusu kaliteli hastalarda menisküs tamiri önerilmektedir.
Menisküs transplantasyonu yani menisküs nakli uygulanabilmektedir
